Dự án tỷ USD ‘sa lầy’ của PVN tại Venezuela

Cục CSĐT tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu – Bộ Công an (C03) vừa có văn bản gửi Tập đoàn dầu khí quốc gia VN (PVN) cho biết đang xác minh một số dấu hiệu vi phạm pháp luật trong thực hiện dự án đầu tư liên doanh phát triển khai thác và nâng cấp dầu khí lô Junin 2 tại Venezuela của Tổng công ty thăm dò khai thác dầu khí (PVEP) thuộc PVN.

Bất ngờ thay đổi cơ cấu góp vốn 

Dự án đầu tư khai thác mỏ lô Junin 2 tại Venezuela do Tổng công ty Thăm dò và khai thác dầu khí (PVEP), công ty con của PVN, làm chủ đầu tư. Dự án này được thực hiện từ năm 2010, khi ông Nguyễn Vũ Trường Sơn, người vừa đệ đơn từ chức Tổng giám đốc PVN, đang làm Tổng giám đốc PVEP.

Trong một báo cáo gửi Thủ tướng vào tháng 8/2010 về xem xét thẩm tra cấp giấy chứng nhận đầu tư dự án lô Junin 2, Bộ Kế hoạch & Đầu tư cho biết, lãnh đạo cơ quan này đã có buổi làm việc với Chủ tịch HĐTV PVN (lúc đó là ông Đinh La Thăng) về các vấn đề liên quan tới dự án. 

Trước đó tháng 11/2008, Bộ Kế hoạch & Đầu tư đã có cuộc họp thẩm định báo cáo việc đầu tư này với sự tham gia của đại diện các bộ, ngành và có tờ trình Thủ tướng xin phê duyệt dự án với tổng mức đầu tư hơn 1,24 tỷ USD.

Bộ này xem xét cấp giấy chứng nhận đầu tư ra nước ngoài cho dự án trên cơ sở ý kiến “chấp thuận đầu tư dự án khai thác và nâng cấp dầu nặng Junin 2 Venezuela” của Thủ tướng. Tuy nhiên vẫn còn vướng mắc về việc ghi vốn đầu tư khi ngoài 1,24 tỷ USD số tiền rót vào dự án, PVN còn trả thêm tiền hoa hồng là 584 triệu USD. Do đó, Bộ Kế hoạch đã họp các bộ, ngành và các ý kiến đều thống nhất phải ghi tổng mức đầu tư đầy đủ gồm cả tiền hoa hồng là 1,825 tỷ USD để “phản ánh thực chất lượng vốn đầu tư ra nước ngoài, thuận lợi cho việc triển khai dự án và theo dõi quyết toán các nghĩa vụ, quyền lợi và trách nhiệm về tài chính của chủ đầu tư trước Nhà nước”.

Một dự án đầu tư khai thác dầu khí của PVEP tại Peru. Ảnh: PVEP

Với mức đầu tư tới hơn 1,82 tỷ USD và phần vốn góp của PVN vào dự án vượt 30% nên dự án thuộc quyền quyết định chủ trương đầu tư của Quốc hội theo Nghị quyết 66/2006. Với tư cách cơ quan thẩm tra hồ sơ xin cấp phép đầu tư, Bộ Kế hoạch & Đầu tư đã báo cáo Thủ tướng và kiến nghị Uỷ ban thường vụ Quốc hội xem xét đặc cách với dự án để sớm cấp giấy chứng nhận đầu tư.

Tuy nhiên trả lời bằng văn bản sau đó, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đã “bác” đề xuất này, yêu cầu Chính phủ có tờ trình chính thức gửi Uỷ ban làm rõ phần vốn nhà nước góp vào dự án. Trường hợp dự án sử dụng từ 30% vốn nhà nước trở lên thì Chính phủ phải trình Quốc hội xem xét chủ trương đầu tư.

Nhưng tại báo cáo tháng 5/2009 của Chính phủ gửi cơ quan thường trực Quốc hội sau đó về dự án Junin 2, cơ cấu phần vốn góp Nhà nước tại dự án được thay đổi. Phần vốn góp từ vốn chủ sở hữu của PVN giảm từ 956 triệu USD dự kiến ban đầu, xuống còn 547 triệu USD, tức chỉ còn 29,9% tổng chi phí góp vốn của phía Việt Nam. Điều này đồng nghĩa dự án đầu tư không còn nằm trong diện phải báo cáo Quốc hội xem xét, chấp thuận chủ trương đầu tư (dự án có mức góp vốn 30% trở lên).

Mặt khác, khi dự án chưa được cấp giấy chứng nhận đầu tư thì ngày 29/6/2010, Hợp đồng thành lập, quản lý Công ty liên doanh Khai thác và nâng cấp dầu nặng lô Junin 2 Venezuela (Petromacareo) đã được ký kết giữa PVEP (công ty con của PVN) và CVP (công ty con của Công ty Dầu khí quốc gia Venezuela – PDVSA). Trên cơ sở hợp đồng chính thức ký với đối tác, PVEP đã bổ sung và hoàn thiện hồ sơ xin cấp giấy chứng nhận đầu tư gửi Bộ Kế hoạch & Đầu tư. 

Góp hơn 1 tỷ USD làm dự án, PVN mất 584 triệu USD phí hoa hồng

Khoảng giữa năm 2010, Bộ Kế hoạch & Đầu tư, Bộ Tài chính liên tiếp có các văn bản góp ý thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư dự án khai thác dầu khí tỷ USD của PVN tại Venezuela, trong đó cảnh báo rủi ro, hiệu quả đầu tư. Lạm phát, chênh lệch tỷ giá, yêu cầu sử dụng dịch vụ nội địa hay cụ thể nhất là phá giá đồng tiền ngày 9/1/2010 khiến đồng tiền Venezuela mất 50% giá trị… là những rủi ro được Bộ Kế hoạch nêu ra. 

“Phải được cân nhắc hết sức thận trọng, đặc biệt khi nó được đầu tư bằng vốn nhà nước và vốn vay của doanh nghiệp nhà nước”, cơ quan tham mưu kế hoạch đầu tư cảnh báo.

Lo ngại khác cũng được nêu lên là do PVN/PVEP đã ký hợp đồng chính thức với đối tác Venezuela khi chưa có giấy phép đầu tư. Theo thoả thuận hợp đồng đã ký, phía Việt Nam phải thanh toán đợt đầu 300 triệu USD phí tham gia hợp đồng (phí hoa hồng –PV) trong 6 tháng. Các đợt nộp phí hoa hồng tiếp theo lần 2 và 3, mỗi đợt 142 triệu USD. Điều này đồng nghĩa khi chưa thăm dò, khai thác giọt dầu nào thì PVEP cũng phải trả đầy đủ phí tham gia hợp đồng 584 triệu USD cho đối tác ngoại. 

Nếu vi phạm, phía Việt Nam sẽ bị xử lý theo các cam kết đã ký, cụ thể toàn bộ cổ phần của PVEP trong công ty liên doanh có thể tự động chuyển cho đối tác Venezuela và Việt Nam không được quyền thanh toán hoặc đền bù gì từ các khoản đã góp, vay vốn hay đầu tư ở dự án này.

Do đó trong văn bản nêu ý kiến thẩm định giấy phép đầu tư dự án, Bộ Kế hoạch & Đầu tư kiến nghị Thủ tướng có báo cáo Bộ Chính trị xin chủ trương trình Quốc hội có cơ chế đặc cách xem xét, thông qua chủ trương đầu tư đối với dự án Junin 2 của PVN tại Venezuela ngay trong kỳ họp tháng 10/2010.

Dự án Junin 2 do PVEP làm chủ đầu tư, thực hiện từ năm 2010 trên cơ sở thành lập Công ty Liên doanh Petromacareo giữa PVEP và Công ty Dầu khí Venezuela (đơn vị thành viên của Công ty Dầu khí quốc gia Venezuela). Sau khi nhận được chủ trương đầu tư vào dự án tại Venezuela năm 2010, tới năm 2012 báo cáo tài chính hợp nhất của PVN cho biết, PVEP đã rót hơn 1.523 tỷ đồng (khoảng 65,5 triệu USD) vào dự án này. 

Tuy nhiên, dự án đã phải dừng từ năm 2013 theo quyết định của Thủ tướng sau thời gian đầu tư không hiệu quả. Khoản tiền hoa hồng 442 triệu USD đã trả cho đối tác Venezuela trước đó được ghi nhận tại báo cáo tài chính của PVN trong suốt các năm 2014 đến nay. Riêng khoản trả lần cuối cho Chính phủ Venezuela tại dự án này 142 triệu USD, PVEP đã có văn bản xin gia hạn thanh toán gửi các cấp có thẩm quyền cho tới khi hoàn thành các hoạt động thẩm định, đánh giá đầy đủ trữ lượng lô Junin 2.

Kiểm toán độc lập các báo cáo tài chính của PVN, Công ty TNHH Deloitte Việt Nam cũng thể hiện khoản đầu tư của PVEP vào công ty liên doanh, khoản phí tham gia phải trả lần đầu và lần thứ 2 để được tham gia đầu tư dự án Junin 2 Venezuela. Tuy nhiên phía công ty kiểm toán độc lập cho hay “không thể thu thập được đầy đủ bằng chứng thích hợp để đánh giá khả năng mang lại lợi ích kinh tế trong tương lai của các khoản chi phí tham gia phải trả này”.

Anh Minh