Hơn 5 thập kỷ tranh chấp
Một góc Cao nguyên Golan (Nguồn: Los Angeles Times)
Cao nguyên Golan là vùng đất rộng lớn nằm giữa giữa Syria, Israel, Liban và Jordan, được xác định là phần lãnh thổ của Syria từ thời xa xưa. Sau khi người Anh và người Pháp lần lượt rút khỏi lãnh thổ Syria ở giai đoạn cuối Thế chiến thứ II, Cao nguyên Golan được công nhận là phần lãnh thổ không thể tách rời khỏi sự kiểm soát của chính quyền ở Damascus.
Cao nguyên Golan bao phủ một vùng rộng khoảng 1800 km2, kéo dài về phía đông, có tầm quan trọng chiến lược trong khu vực.
Thêm vào đó, vùng đất này cũng nổi tiếng với trữ lượng tài nguyên thiên nhiên lớn, trong đó đáng giá nhất là nguồn nước ngọt. Các nguồn tin Trung Đông nói rằng Israel khai thác tới 1/3 lượng nước nuôi sống 9 triệu dân và phục vụ nền nông nghiệp trị giá hơn 10 tỷ USD nhờ nước từ Cao nguyên Golan. Ngoài ra, vùng đất này cũng có thể chứa hàng tỷ mét khối dầu mỏ và khí đốt bên dưới nó.
Người Israel nghỉ mát bên một hồ nước ngọt hiếm hoi ở Trung Đông trên Cao nguyên Golan (Nguồn: Times of Israel)
Cao nguyên Golan thuộc về Syria từ năm 1944 cho đến năm 1967, trong cuộc “Chiến tranh sáu ngày” giữa Israel và các quốc gia Arab ở Trung Đông, Tel Aviv đã dùng vũ lực chiếm được vùng đất chiến lược này từ tay Syria cùng Dải Gaza và Bán đảo Sinai từ Ai Cập, Bờ Tây sông Jordan và Đông Jerusalem.
Giữa căng thẳng lúc đó, Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc (LHQ) đã họp khẩn và ra Nghị quyết số 242 kêu gọi Israel lập tức trao trả các vùng lãnh thổ chiếm đóng để đổi lại sự công nhận đầy đủ đối với Nhà nước Do Thái của các nước Arab và theo đó từng bước kiến tạo hòa bình thực sự ở Trung Đông.
Một chiếc xe tăng hướng thẳng nòng pháo từ Cao nguyên Golan. (Nguồn: AP)
Tuy nhiên, nhiều tháng sau, hai bên xung đột vẫn bất đồng về việc bên nào hành động trước theo Nghị quyết 242. Các nước Arab tuyên bố họ không đời nào đàm phán trước khi Israel rút quân khỏi vùng chiếm đóng, còn Israel khẳng định họ sẽ không lùi quân khi chưa có một thỏa thuận hòa bình cùng sự công nhận đầy đủ. Kết quả là Israel vẫn tiếp tục kiểm soát 5 vùng lãnh thổ chiếm được và xây dựng các khu định cư trên đó.
Chưa nguôi mối thù cũ, năm 1973, Ai Cập và Syria quyết tâm tấn công Israel một lần nữa để giành lại các vùng đất bị mất từ cuộc chiến năm 1967 trong chiến tranh có tên Yom Kippur. Tuy nhiên, một lần nữa liên minh Arab không đạt được mục đích của mình.
Kết thúc xung đột, Tel Aviv tiếp tục kiểm soát Cao nguyên Golan nhưng trả bớt một phần cho Damascus. Đồng thời, theo thỏa thuận đạt được năm 1974, một vùng phi quân sự tại Cao nguyên Golan được lập ra dưới sự giám sát và duy trì hòa bình của các binh sĩ gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc (LHQ).
Đến năm 1981, Israel bất ngờ ra quyết định sáp nhập toàn bộ các khu vực chiếm đóng vào lãnh thổ, trong động thái không được Hội đồng Bảo an LHQ, với Mỹ là một thành viên, công nhận. LHQ khi đó thậm chí khẳng định sự chiếm đóng của Israel trên Cao nguyên Golan là “hoàn toàn vô nghĩa”.
Nhiều thập kỉ qua, Syria không ít lần tìm kiếm khả năng Israel trao trả vùng đất này bằng biện pháp ngoại giao, bao gồm cả cuộc đàm phán bí mật vào năm 2010 dưới sự bảo trợ của cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama. Tuy nhiên, khi sắp tìm được giải pháp hợp lý, cuộc nội chiến Syria bùng phát năm 2011 khiến mọi nỗ lực trước đó bị dập tắt.
Gần đây nhất, việc Tổng thống Mỹ Donal Trump công nhận Cao nguyên Golan thuộc lãnh thổ Israel đã khiến cho khả năng đòi lại vùng đất của Syria trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.
Tình hình Trung Đông thêm căng thẳng sau quyết định của ông Trump
Cao nguyên Golan. (Đồ họa: Aljazeera)
Ngày 25/3, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký một sắc lệnh công nhận chủ quyền của Israel đối với Cao nguyên Golan. Văn bản được ký tại Nhà Trắng với sự chứng kiến của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu.
Tuyên bố của ông Trump là bước đi mới nhất của Mỹ gây phẫn nộ ở Trung Đông – ở cả những quốc gia thù địch với Israel lẫn những nước có quan hệ với Tel Aviv (thành phố đông dân thứ hai của Israel) và là đồng minh của Mỹ.
Ngay sau tuyên bố này, cộng đồng quốc tế nhanh chóng lên tiếng lên án ngay sau khi ông Trump chính thức công nhận Cao nguyên Golan thuộc chủ quyền Israel.
Từ Iran, Tổng thống Hassan Rouhani tuyên bố: “Không ai có thể tưởng tượng một cá nhân ở Mỹ đến và giao đất của một đất nước cho một đất nước chiếm đóng khác, đi ngược lại luật pháp và các công ước quốc tế. Hành động này chưa có tiền lệ trong thế kỷ hiện tại”.
KCNA dẫn lời người phát ngôn Bộ Ngoại giao Triều Tiên, cho biết: “Toàn cầu thừa nhận Cao nguyên Golan là một lãnh thổ thiêng liêng không thể thay đổi của Syria và các nghị quyết liên quan cũng được thông qua tại Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc và Đại hội đồng Liên Hợp Quốc.Việc phủ nhận chủ quyền của Syria đối với Cao nguyên Golan là sự xâm phạm lãnh thổ của Syria và điều này có thể dẫn đến tình hình khu vực bất ổn hơn.”
Còn theo thông tin báo chí đăng tải, chính quyền Syria cho rằng, Cao nguyên Golan là một phần “không thể tách rời” của lãnh thổ Syria và họ vẫn giữ ưu tiên là lấy lại vùng đất này bằng tất các mọi biện pháp mà luật pháp quốc tế cho phép.
